U XIV stoljeću na bosanskom području pojavljuju se Turci – Osmanlije koji će dati pečat razvoju cjelokupnog Balkanskog poluotoka pa i same Bosne i Hercegovine narednih 400. godina u svim sferama života. Prva uporišta u Bosni Osmanlije ostvarili još prije 1430. godine a od 1451. godine oni su stvarni gospodari u župi Vrhbosni sa glavnim gradom Hodidjedom. Osmanlije su između 1448.- 1453. godine od zaposjednutih dijelova Bosne obrazovali jednu svoju upravnu jedinicu koja se u domaćim izvorima iz 1453. godine naziva “Bosansko kraište” a u najstarijem poznatom turskom popisu iz 1445. godine ” Vilayet Hodidjed” i “Vilajet Saray-ovasi.”

Okupacija Bosne od strane Osmanlija izvršena je u periodu od početka maja do kraja juna 1463. godine a istovremeno je formiran Bosanski sandžak sa prvobitnim sjedištem u Jajcu a kasnije u Sarajevu. U protuofenzivi Ugari su iste godine osvojili Jajce i sjevernu Bosnu (Donje krajeve i Usoru) te su formirali dvije banovine: Jajačku i Srebreničku. Sjedište Srebreničke banovine bio je grad Srebrenik a obuhvatala je Usoru, Soli i Spreču sa područnim gradovima. Pomenute banovine graničile su južno sa Bosanskim sandžakom. U narednim decenijama posle 1463. godine nastavljena su Osmanska osvajanja i formiranje novih sandžaka; Hercegovački 1470, Zvornički 1478. do juna 1483. godine. Tokom XVI stoljeća osvojena su nova područja prema zapadu i sjeveru te su formirani novi sandžaci: Kliški (1537.), Požeški (1538.), Krčko-Lički (1580.) i Bihaćki 1592. godine. Osvajanje Bosne i Hercegovine od strane Osmanlija trajalo je punih 129. godina. U tom periodu uništena je Srednjovjekovna Bosanska Država a osmanlije su uspostavile svoj sistem vlasti, društveno ekonomski poredak, zatim orijentalnu islamsku kulturu i civilizaciju. Zvornički sandžak u početku se sastojao od nekoliko nahija i gradova Smederevačkog sandžaka u Podrinju, pretežno na lijevoj strani Drine: Srebrenica, Zvornik, Kušlat, Šubin te Krupanj, Bohorina, Jadar, Ptičar i Rađevina na desnoj strani Drine. Od pada Srebreničke banovine 1512/1515. godine prostor doline gornje Spreče ulazi u sastav Zvorničkog sandžaka.

Nahija Spreča prvi put se pominje 1533. godine u sastavu Zvorničkog sandžaka. Obuhvatala je područja bivše srednjovjekovne župe Spreča tj. prostor gornjeg toka rijeke Spreča sa dvanaest naselja: Hrasno, Seljublje, Vukovije, Tojšići, Donja Okrugla, Gornja Okrugla, Dubrave, Dedino, Bukovica, Dubnica, Kalesija i Svojat. Današnje naselje Međeđa (Medveđa) pripadalo je nahiji Spreča. Naselje Babina Luka pripadalo je nahiji Gornja Tuzla a Kikači nahiji Donja Tuzla. Zvornički sandžak od osnivanja do 1541. godine bio je u sastavu Rumelijskog ejaleta, od te godine ulazi u sastav Budimskog pašaluka sve do 1580. godine tj. osnivanja Bosanskog pašaluka kada ulazi u njegov sastav i tu ostaje do kraja Osmanske vlasti u Bosni. Vrhovnu vlast je imao sultan koji je ujedno bio i vjerski i vojni poglavar. Društveno ekonomski sistem zasnivao se na feudalnom posjedu poznatom kao Timarski sistem.

U Bosanski pašaluk uključena je ne samo teritorija bosanskog kraljevstva nego i mnoge susjedne oblasti. Bosanski paša držao je pod svojom vlašću veći prostor nego ijedan bosanski kralj. Taj prostor prostirao se od Šapca do mora i od Zvečana do Virovitice a Bosna kao središnja oblast je predstavljala maticu. Najveća osobenost Bosanskog pašaluka jeste što je u svojim granicama bio jedini ejalet koji je sjedište i sav prostor srednjovjekovne Bosanske države zadržao u svom okviru, što nije bio slučaj sa drugim južnoslavenskim državama koje su osmanskim osvajanjima bile raskomadane.

Prije dolaska Osmanlija u Bosni je postojalo izvjesno šarenilo stanovništva. Većinsko stanovništvo bili su Bogumili a bilo je nešto katolika i pravoslavaca. Tokom islamizacije u Bosni Bogumili su se pretopili u Muslimane tako da je Bosna izgubila svoju staru vjeru s kojom je živjela više od pola milenija. Prihvatanje Islama od najvećeg dijela bosanskog stanovništva i asimiliranje islamske civilizacije na tlu Bosne predstavlja najizrazitiju i najznačajniju pojavu i crtu njene moderne povijesti. Islam, zajedno sa srednjovjekovnom bosanskom herezom, koja mu je prethodila, čini duhovnu vertikalu Bosne i Bošnjaka kao i njihovu povijesnu odrednicu.

Na formiranje bosanskohercegovačkog etnosa za vrijeme osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini uticali su mnogobrojni faktori među kojima izdvajamo: prihvatanje Islama od strane većinskog stanovništva Bosne (Bogumila), osvajanje zemalja izvan granica Bosne i Hercegovine ( Hrvatske, Dalmacije i Ugarske) od strane osmanlija iz kojih su proistekla brojna migriranja stanovništva. Na proces islamizacije u sjeveroistočnoj Bosni bitno je uticala i činjenica što su se mnogi bosanski heretici upoznali sa Islamom mnogo prije nego što su osmanlije zauzeli (osvojili) Bosnu. Proučavajući islamizaciju ovih krajeva Muhamed Hadžijahić i Adem Handžić zasnivali su svoje teorije na arapskim izvorima i podacima bizantijskih pisaca i hroničara, te pretpostavljaju da je Bošnjačkog stanovništva bilo još sredinom XII stoljeća.

Bizantijski pisac Jovan Kinam (1150.- 1165. godina) također navodi da su Muslimani Kalisije ili Halisije bili nastanjeni u Ugarskoj od XI ? XIII stoljeća. U Ugarskoj je bilo oko trideset naselja u koima su vršili vojne službe, bili su dobri trgovci, zanatlije, stručnjaci u novčanoj privredi, carinskoj službi i dr. Od svih Balkanskih krajeva, početkom razvijenog Srednjeg vijeka islam je najdublje korijene uhvatio na prostoru Srijema, Mačve i sjeveroistočne Bosne. Ovu konstataciju potvrđuju podaci koje je ostavio Abu Hamid od Andaluzije, koji je boravio u Ugarskoj od 1151. ? 1153. godine. Abu Hamid je u Ugarskoj našao dvije vrste Muslimana; na hiljade potomaka Magribinaca kao i mnoštvo potomaka ljudi doseljenih iz Horzema; ovi drugi služe kralju, javno su kršćani a tajno ispovijedaju Islam; prvi služe kršćanima samo u ratu a javno ispovijedaju Islam.

Javanka Kalić koja je analizirala Abu Hamidove podatke, upoređujući ih sa bizantijskim izvorima Kinamom i Honijatom, uočava da se Abu Hamidovi podaci uklapaju u podatke navedenih pisaca. Abu Hamid govori o ugarsko-bizantijskom ratu koji je u to doba vođen 1151.- 1155. godine i kaže da ugarski kralj ima ?Muslimansku vojsku? i vojnicima ne pravi smetnju da ispovijedaju njihovu vjeru. U tom ratu su kako navodi Abu Hamid, Muslimani porazili dvanaest vojski bizantijskog cara. Car je došao tražiti mir od ugarskog kralja nudeći predaju velikog bogatstva i znatnog broja zarobljenih muslimana koje je držao u svojoj vlasti. Sam je Abu Hamid podsticao muslimane da sudjeluju o ovom ratu. Javanka Kalić zaključuje upoređujući podatke Abu Hamida, Kinama i Honijata da su veliki broj zarobljenika, koje je carska vojska povela sa sobom, mogli biti samo stanovnici Sremskih naselja opljačkanih za vrijeme borbi. Ti su muslimani bili poznati i pod imenom Kalisije ili Halisije (spominje ih i Kinam ali mu nije bila jasna vjerska pripadnost ovih ljudi). U ovom ratu protiv Bizantije zajedno sa Kalisijama nastupao je i bosanski ban Borić. Sasvim je jasno da je ovom prilikom došlo do direktnog susret između Bošnjaka pod vodstvom bana Borića s jedne i muslimana Kalisija u ugarskoj vojsci s druge strane. Promatrajući sa aspekta historijskih procesa to je rezultiralo međusobnim uticajima naročito u prostorima koji su predstavljali granični pojas prema Ugarskoj tačnije u sjeveroistočnoj Bosni gdje nalazimo veliki broj izrazito muslimanskih toponima.

Da je muslimana Kalisija bilo na prostoru sjeveroistočne Bosne odnosno gornjeg toka rijeke Spreče svjedoče sačuvani nazivi većeg broja hidronima i toponima (još iz popisa 1533. godine) kao su današnji nazivi hidronima Kalesijica, Kalesijska rijeka, zatim toponimi naselja Kalesija Gornja, Kalesija Grad, Kalesijski Lugovi, Kalesijsko polje i td. Profesor Nedim Filipović skrenuo je pažnju da se na jednom stećku u naselju Glumina kod Zvornika pominje pisar natpisa pod turskim imenom Kulduk. To ime bi moglo biti izvjesni kalesijski relikt, što nam kazuje da su muslimani Kalisije bili primijećeni od strane bogumila i obratno. O tome je ostao i pisani trag na spomenutom stećku što nije nimalo slučajno i bez ikakve važnosti pogotovo ako se zna da su stećci zbog specifičnosti bogumilskog vjerovanja predstavljali domete materijalne i duhovne kulture bogumila u Bosni.

Do masovnog prevjeravanja bogumila odnosno prihvatanja islama doći će u vrijeme Turskog osvajanja Bosne. Prije dolaska Osmanlija u Bosni su egzistirale tri vjere; bogumilska, katolička i pravoslavna. Proces islamizacije može se pratiti kroz deftere na osnovu kojih se može ustanoviti u kojoj su mjeri pripadnici bogumila, katolika i pravoslavaca prelazili na Islam. Najmasovniji prelazak na Islam bio je među bogumilima. Prvi prelasci stanovništva na Islam na prostoru sjeveroistočne Bosne dešavali su se oko podgrađa i utvrđenih gradova Zvornika i Srebrenice. Između 1582. ? 1533. godine broj muslimana na području Zvorničkog sandžaka znatno se povećao. Značajnu ulogu u širenju Islama odigrali su gradovi kao centri islamske kulture i civilizacije. Međutim, veza između muslimana Kalisija i muslimana koji su islam prihvatili dolaskom Osmanlija bila je prekinuta u periodu od najmanje dva stoljeća. O prisutnosti islama u Bosni prije dolaska osmanlija nemamo drugih tragova, iako je za pretpostaviti da je doticaja bilo. Prisutnost pravoslavnog stanovništva i djelovanja pravoslavne crkve na prostoru sjeveroistočne Bosne u uskoj je vezi sa uspostavljanjem osmanske vlasti u ovim krajevima kao i kolonizacijom novog stanovništva tzv. Vlaha.

Na ovom području prisutni su i elementi pravoslavne kulture kao što je manastir Papraća izgrađen tokom XVI stoljeća, zatim pravoslavna crkva izgrađena u kasnijem periodu. Od 1463-1540. godine na prostoru sjeveroistočne Bosne uočavaju se tri faze doseljavanja Vlaha iz Drinske oblasti; prvi nakon osnivanja Hercegovačkog sandžaka 1470. godine, drugi nakon pada Srebreničke banovine 1512-1515. godine i treći nakon Mohačke bitke odnosno sloma Ugarske i pada Jajačke banovine 1527-1528. godine. U navedenim periodima oni se naseljavaju u više nahija Zvorničkog sandžaka, među njima i nahiju Spreču. Na etničke prilike tokom XVII i XVIII stoljeća na prostoru sjeveroistočne Bosne uticalo je doseljavanje brojnih povratnika Bošnjaka iz Mađarske koji su ranije otišli u te krajeve u vrijeme turskog osvajanja Ugarske. Najviše su se naselili na prostor Kalesije i Capardi. Krajem XVIII stoljeća u Majevički kraj doselilo je nešto Karavlaha (rumunskih cigana), među kojim i u naselje Kusonji (područje gornjeg toka Spreče).

Pomjeranje stanovništva i etničke promjene u BiH kao i u okolini Kalesije nastale su poslije progona Muslimana iz Srbije tj. nakon Prvog i Drugog srpskog ustanka (1804-1813. godine) a i kasnije. Tada su srpski ustanici progonili, pljačkali i ubijali muslimansko stanovništvo. Kao posljedica toga uslijedila je masovna seoba (progon) muslimanima, većina ih je prešla preko Drine te se naselila na prostor Bosne. Mnoge doseljene porodice na području Kalesije dobile su nadimke odnosno prezimena po gradovima iz kojih su se doselili kao što su: Užičanin u Gornjem Hrasnu, Valjevac u Donjim Vukovijama, Požegić u Donjim Raincima i Vukovijama, Bajić u Donjim Raincima, Loznice u Memićima, Šapčanović u Bulatovcima i dr.

Turskim osvajanjem Bosne nastale su velike promjene u položaju, prirodi i ulozi gradova. U cjeloj Bosni niču nova urbana naselja ili se naslanjaju na stara, te poprimaju osmansko – orijentalni karakter koji se razlikovao od evropskog po nastanku, razvitku i ulozi. Širenjem Islama širila se i islamska kultura, prosvjeta, nauka i književnost. Ta kultura se najviše ispoljila na području građevinarstva posebno kroz objekte islamske arhikteture. Najbrojniji podignuti objekti tokom XV i XVI stoljeća su džamije koje su pored osnovne sakralno i kulturno-prosvjetne uloge predstavljale i centre mahala. Pored džamija građene su medrese, brojni mektebi, tekije kao i biblioteke. Osim sakralnog, društvenog i prosvjetnog karaktere podizani su brojni objekti privrednog i saobraćajnog značaja kao što su bezistani, hamami, karavan-saraji, hanovi te brojni mostovi a velika pažnja se poklanjala na izgradnju vodovoda i česama. Kada je u pitanju područje Kalesije, civilizacijske tragove orijentalne kulture možemo pratiti od formiranja Zvorničkog sandžaka preko prvih popisa u defterima sve do kraja Osmanske uprave, zatim preko procesa islamizacije, sakralnih objekata tj. džamija, mekteba, vakufa, dovišta, nadgrobnih spomenika – nišana, zatim utvrđenih kula, putnih komunikacija, hanova, zanatstva, nošnje i dr. Islamsko-orijentalna kultura snažno se odrazila na stambenu arhitekturu, kulturu, stanovanje te izvršila veliki uticaj na razvoj zanatstva.