Karcinom (rak) usana počinje se razvijati obično na granici kože i sluznice. Češće zahvata donju usnu, a muškarci obolijevaju češće nego žene.

Karcinom gornje usne ima veći maligni potencijal. Kao uzročni i/ili provocirajući faktori navode se fizički i hemijski  nadražaji (npr. pušenje, posebno na lulu, UV zraci, utjecaj vjetra i soli).   Limfni čvorovi

U većini slučajeva radi se o planocelularnom karcinomu koji ima potencijal metastaziranja (širenja) u okolne strukture putem limfnih sudova, najčešće u vrat i pluća.

Bazocelularni karcinom nema mogućnost metastaziranja, ali ima jak lokalni destruktivni potencijal.

Svakako je definitivna odluka o nastavku liječenja nakon patohistološke analize i pisanog izvještaja patologa koji postavlja definitivnu dijagnozu o vrsti tumora nakon analize ”pod mikroskopom”.

Tumor može imati vegetativnu i ulceroznu formu. Klinička manifestacija je najčešće u vidu  bezbolnog ulkusa koji ima tendenciju povećanja. Metastaziranje je ipak najprije u  podvilične limfne čvorove.

Liječenje je isključivo hirurško. Podrazumijeva odstranjenje kod planocelularnog  karcinoma oko pet milimetara “u zdravo”, a kod bazocelularnog je dovoljno da su ivice odstranjenja udaljene oko dva milimetra od ruba tumora. Svakako je rekonstruktivni zahvat neophodan jer se najčešće rana ne može samo sašiti. Zbog velikog defekta nakon odstranjivanja tumora, rana bi se “razdvojila” zbog postojanja velike napetosti na mjestu šavova.

Potrebno je, dakle, defekt tkiva nadomjestiti plastično-rekonstruktivnim zahvatom. Ili, drugim riječima, neophodna je redistribucija okolnoga tkiva da bi se omogućio dobar estetski i funkcionalan rezultat (mogućnost dobrog govora, hranjenja, zviždanja itd).

Vraćanje bolesti

Ukoliko postoje metastaze, neophodno ih je hirurški odstraniti. Ponekad je indicirano terapijsko ili profilaktičko odstranjivanje svih regionalnih čvorova (na vratu). U posljednje vrijeme radi se i tzv. intraoperativna sentinel biopsija ili patohistološka analiza tzv. žlijezde čuvarice ili prve drenažne limfne žlijezde.

Ovi karcinomi su i radiosenzitivni te se vrlo često, prema odluci onkološkog konzilija, ordinira i zračenje. Nažalost, oštećena zračenjem okolna tkiva oko odstranjenog tumora otežavaju kasnije rekonstruktivne zahvate u slučaju recidiva koji je češći kod planocelularnog karcinoma.

Hirurško liječenje je uspješno jer je uobičajeno moguće radikalno uklanjanje tumora. Prognoza ovih tumora je dobra jer se dijagnoza postavlja rano pošto su lezije u samom početku vidljive.   Prevencija

Prevencija bi se sastojala u prestanku pušenja, manjem izlaganju direktnom utjecaju sunca i nekim hemijskim supstancama u određenim fabrikama.